Ceuclum

Castellum

In 47 na Christus bouwen de Romeinen een eerste castellum in Cuijk. Cuijk ligt namelijk op een strategische plek. Er kruisen wegen en de rivier kan hier overgestoken worden. Het fort is gebouwd van hout en aarde. In de 4e eeuw na Christus wordt een stenen castellum gebouwd en een brug over de Maas. Een goede infrastructuur zorgt ervoor dat alle uithoeken van het Romeinse rijk in contact blijven met Rome en dat legeronderdelen zich snel kunnen verplaatsen. Het Romeinse wegennet is goed te zien op de Tabula Peutingeriana. Deze kaart is bijna 7 meter lang en slechts 34 centimeter breed. De Peutingerkaart toont steden, forten, rivieren en gebergten en vermeldt ook afstanden. Ook Ceuclem (Cuijk) komt op de kaart voor, gelegen tussen de steden Noviomagus (Nijmegen) en Atuatuca-Tungrorum (Tongeren). De Romeinse weg bij Ceuclum loopt dwars door het centrum van het hedendaagse Cuijk. Hij ligt  in wat nu de Grotestraat is en loopt over in de huidige Heerstraat (Heer is een oude benaming voor leger). De weg loopt door tot aan het dorp Oeffelt en gaat daar via Maashees, door Limburg naar Rome. Het gezegde is niet voor niets: alle wegen leiden naar Rome! In Cuijk ligt naast het fort een kampdorp of vicus. Hier wonen burgers. De meeste werken als ambachtsman. Hier staan ook een badhuis en tempels. En in deze tijd worden de urnen van overleden mensen begraven langs de weg. Cuijk is een belangrijke plek in de regio.

Limes

De komst van de Romeinen zal een enorme indruk op de lokale bevolking hebben gemaakt. Vooral de reeks militaire installaties die zij langs de Rijn bouwden. In de jaren 40 van de 1ste eeuw na Chr. werden grote stukken bos gekapt voor de bouw van castella (forten voor hulptroepen) en wachttorens in Valkenburg (Katwijk), Alphen aan den Rijn, De Meern en Vechten bij Bunnik. In deze laatste plaats stond al eerder een fort. En waarschijnlijk ook meer oostelijk, in Driel en Arnhem-Meinerswijk. Deze reeks forten moest de belangrijke transportroute over de Rijn beschermen. Grote aantallen soldaten en voorraden werden ter voorbereiding op de verovering van Britannia over de rivier vervoerd. Na belangrijk voorwerk van keizer Caligula voerde zijn opvolger Claudius dit plan in 43 na Chr. uit. Sindsdien zijn steeds meer forten langs de Rijn gebouwd. Mogelijk behoort een eerste militaire versterking in Leiden tot die bouwcampagne, net zoals Bodegraven, Zwammerdam, Woerden en Utrecht. Toch is aanwezigheid van een hulptroepenfort in Matilo pas na de opstand van de Bataven in 69/70 na Chr. met zekerheid vast te stellen. De Rijn groeide in de loop van de 1ste eeuw meer en meer uit tot de noordgrens van het Romeinse rijk, de Limes. Tussen 160 en 200 na Chr. worden de meeste houten forten vervangen door steenbouw. In de tweede helft van de 3de eeuw zijn de Romeinen niet langer in staat zijn hun grenzen te verdedigen en worden de meeste forten verlaten. De 150 km lange grens door Nederland is maar een klein stukje van het grote grenssysteem van het Romeinse rijk. De noordelijke Limes was bijna 3500 km lang en liep via de Rijn en de Donau door tot de Zwarte Zee. Van daaruit vervolgde de grens via het Midden-Oosten zijn weg tot de Rode Zee (ca. 2000 km). De zuidelijke grens liep van dat punt door Noord-Afrika naar de Atlantische Oceaan en eindigde aan de westkust van Marokko, een afstand van ca. 5000 km. Groot-Brittannië behoorde tot het meest noordwestelijke stuk van het Romeinse rijk. In de 2de eeuw vormden de Muur van Hadrianus en nog noordelijker de Muur van Antoninus daar de grens. (Map Frontiers of the Roman Empire Culture 2000 project 2005–2008)